توسعه فردی – بهبود فردی آموزش مهارتهای بهبود و توسعه فردی
مقاله چرخه حیات گروه را نیز مطالعه نمایید.
انسجام گروهی یعنی چه؟
کار در گروه یک فعالیت کلیدی برای افراد در اکثر محیط‌های شخصی و حرفه‌ای است. انواع مختلفی از گروه وجود دارند که به‌طورکلی می‌توانند بسته به این‌که گروه مبتنی بر وظیفه باشد یا تجربه، به دودسته تقسیم شوند.
گروه‌ها در ساختار و فرآیند پویا هستند. معمولاً انسجام و هنجارهای گروه کمک می‌کنند تا گروه به چیزی دست یابد که برای تک‌تک افراد به‌تنهایی امکان‌پذیر نیست.
هدف گروه معمولاً تغییر، پشتیبانی و یا ایجاد درک و بینش در فرد، گروه به‌عنوان یک کل و یا محیط است. با این‌که ممکن است گروه‌ها در مراحل خاصی با مشکلات و تضادهای داخلی مواجه شوند، ولی اگر به‌طور مؤثر کار کنند، محیط مثبتی ایجاد می‌کنند که در آن مهارتهای بین فردی جدیدی توسعه‌یافته و آموخته میشوند.
توسعه هنجارهای گروه
یکی از راه‌هایی که موجب یکپارچگی گروه می‌شود، توسعه دادن “هنجارها” در گروه است، یعنی استانداردهای رفتاری و نگرش‌هایی که گروه با آن موافق است، به عبارتی قوانین گروه. همه گروه‌ها مجموعه‌ای از هنجارها دارند که ممکن است مربوط به همه افراد گروه یا فقط اعضای خاصی باشند. برخی از این هنجارها بدیهی هستند، درحالی‌که سایر آن‌ها می‌توانند انعطاف‌پذیرتر باشند.
با توسعه گروه، این هنجارها به کاهش تفاوت‌های فردی کمک می‌کنند. هنجارها در سطح گروهی عمل می‌کنند و نه در سطح فردی. هنجارهای گروه معمولاً برای حفظ گروه و یکپارچگی آن بوده و تمرکزی بر روی اقدامات فردی ندارند.
هنجارهای گروهی ممکن است به‌صراحت در قانون اساسی گروه تعریف شوند. در این صورت، یک عضو جدید، فهرستی از قوانین، مقررات و اهداف را دریافت خواهد کرد. به‌خصوص در یک گروه قدیمی احتمال مشاهده این امر بیشتر است.
بااین‌حال، هنجارهای گروهی در طی یک دوره زمانی تکامل می‌یابند و در گروه‌های تازه تشکیل‌شده اغلب ناگفته یا ضمنی هستند. عضو جدید گروه به‌تدریج از هنجارهای گروهی مطلع خواهد شد و معمولاً تلاش می‌کند تا رفتار خود را به‌منظور مطابقت با هنجارها تغییر دهد. یک هنجار گروهی بسیار واضح، پوشیدن لباسهای خاص و یا داشتن مدل موی خاص است، به‌عنوان‌مثال در گروه‌های خاصی ممکن است پوشیدن کت‌وشلوار مناسب باشد. درصورتی‌که اعضا با هویت و هنجارهای آن گروه مطابقت داشته باشند، نشانگر این است که اعضا متعلق به گروه هستند.
هنگامی‌که اعضا انطباق با هنجارهای گروه را رد می‌کنند، ممکن است در گروه به آن‌ها توجه نشده یا در موارد شدیدتر حتی اخراج شوند. زمانی چنین عضوی در گروه باقی بماند، ممکن است منجر به فروپاشی کل گروه یا تغییرات عمده در هنجارها و ارزش‌های آن شود.
در گروه‌هایی که به‌خوبی بقا یافته‌اند ممکن است گاهی اوقات نیاز باشد هنجارها را از دیدگاه دیگری بررسی کنید. آیا هنجارها به پیشرفت گروه کمک می‌کنند؟ ممکن است مشخص شود که هنجارهای خاصی درواقع روند پیشرفت گروه را متوقف می‌کنند و بنابراین باید موردبررسی قرار گیرند. آیا همه اعضای گروه هنجارها را درک می‌کنند و آیا هنجارها به‌صورت مکرر نقض میشوند؟
این سؤالات ممکن است منجر شوند تا هنجارها به‌صورت رسمی فهرست شوند؛ به عبارتی یک قانون اساسی برای گروه ایجاد شود. درصورتی‌که هنجارها به‌صورت مکرر نقض میشوند، شاید برای گروه مناسب نیستند.
نمونه‌هایی از هنجارهای گروه
لیست زیر نمونه‌هایی از هنجارهایی که احتمالاً هنگام پیوستن به گروه یا تشکیل یک گروه جدید مشاهده خواهیم کرد را به ما نشان می‌دهد.
بدیهی است، گروه‌های مختلف با اعضای مختلف و اهداف متنوع، مجموعه مختلفی از هنجارها را به کار خواهند گرفت.
- دیدار در محل X و در زمان X.
- پوشیدن لباسهای مرتب و شیک اما نه‌چندان رسمی.
- شروع و پایان به‌موقع و در زمانهای تعیین‌شده.
- حضور در جلسات تا حد ممکن، حداقل ۷۰٪.
- با دقت گوش دادن به کسی که صحبت می‌کند.
- انجام تمرینات؛ آمادگی قبل از شروع جلسه.
- ارائه نظر به‌طور مختصر و مرتبط با موضوع.
- عدم استفاده از زبان یا زبان بدن خصومت‌آمیز و نامناسب.
- خوش‌رو و مؤدب بودن.
- احترام نسبت به سایر اعضای گروه و ایده‌های آن‌ها.
- کار بر روی اهداف گروه.
- عدم صحبت با دیگری هنگام صحبت کردن افراد دیگر.
- خاموش کردن تلفن همراه در طول جلسات.
نقاط قوت و ضعف گروه‌ها
کار گروهی می‌تواند دارای نقاط قوت و ضعف باشد.
این نقاط قوت و ضعف با توجه به هدف، ساختار و ماهیت گروه متفاوت بوده و در طول زمان با تکامل گروه (به مقاله چرخه حیات گروه مراجعه کنید) و با توجه به رفتارهایی که گروه با آن‌ها مواجه می‌شود، تغییر می‌یابند.
بنابراین فهرست زیر برخی از نقاط قوت و ضعف گروه را به‌طورکلی نشان می‌دهد اما کامل نیست:
نقاط قوت احتمالی گروه
- از طریق انسجام گروهی، اعضای گروه می‌توانند حس تعلق، احترام و اعتماد را به دست آورند.
- یک گروه وابسته به مهارتهای یک فرد نیست. ممکن است در یک گروه یک فرد نقش‌های متفاوتی داشته باشد. هر نقش نشان خواهد داد که چگونه مهارت‌ها و مسئولیت‌های فردی با گذشت زمان تغییر می‌کنند.
- ازآنجاکه مهارت‌ها، تجربه و دانش یکجا جمع شده‌اند، منابع بیشتری برای استفاده در دسترس هستند.
- گروه‌ها می‌توانند از افراد حمایت کنند، مشکلات را به اشتراک بگذارند و کمک و تشویق متقابل را فراهم کنند. گروه‌ها برای افراد فرصتی فراهم می‌کنند تا با افرادی که مشکلات مشابهی با آن‌ها دارند صحبت کرده و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند.
- گروه می‌تواند یک محیط امن برای درک و توسعه فردی باشد. ازآنجایی‌که رفتار، احساسات و نگرش‌های فرد به‌شدت تحت تأثیر سایر افراد قرار می‌گیرد، اعضای گروه می‌توانند از طریق حمایت متقابل و بازخورد مثبت آن نقش را تقویت نمایند.
- افراد نسبت به موقعیت‌های تک‌به‌تک کمتر احساس تنهایی و ترس می‌کنند. در این شرایط حجم کار اشتراکی بوده و شبکه‌های پشتیبانی ایجاد میشوند.
نقاط ضعف احتمالی گروه
- حفظ محرمانگی در یک گروه دشوار است.
- بعضی از افراد دوست ندارند که در موقعیت گروهی قرار گیرند و ممکن است مایل به بیان مشکلات و یا به اشتراک گذاشتن ایده‌های خود با دیگران در یک محیط گروهی نباشند. چنین افرادی ممکن است دچار نفاق‌افکنی یا کناره‌گیری شوند.
- افراد ممکن است با فشار ناشی از انطباق با هنجارهای گروه آزرده یا خشمگین شوند.
- عنوان‌های گروهی می‌تواند منجر به بدنام سازی شوند و برای غلبه بر این موضوع، برخی از گروه‌ها تغییر نام دادند. به‌عنوان‌مثال تغییر نام “گروه حمایت از معتادها”، به “انجمن توانمندساز”، می‌تواند احساس دیگران را نسبت به گروه تغییر دهد. درحالی‌که نام جدید ممکن است مشکلات قبلی را نداشته باشد، ولی چنین نامی هدف اصلی گروه را بیان نخواهد کرد.
- سازماندهی یک گروه به منابع، مکان، زمان و تعهد دائمی نیازمند است.
کسب مهارت در ایجاد انسجام گروهی، برای صاحبان کسب و کار و به ویژه مدیران پروژه‌ها بسیار ضروری بوده و از المان‌های مهم توسعه فردی به شمار می رود.