توسعه فردی – بهبود فردی آموزش مهارت‌های بهبود و توسعه فردی
سبک‌های رهبری کدامند؟
مدل‌های متفاوت زیادی از سبک‌های رهبری وجود دارند، یعنی مدل‌هایی که توجهشان به میزان کنترلی است که قصد دارید به دیگران بر اساس پتانسیلی که دارند، اعمال کنید.
یکی از شناخته‌شده‌ترین مدلها، شش سبک رهبری دانیل گلمن (Daniel Goleman) است. بیشترین دلیل شهرت گلمن کار وی در مورد هوش هیجانی است، اما وی همچنین یک مطالعه‌ی نوآورانه درزمینه‌ی رهبری داشت که در سال ۲۰۰۰ با عنوان ‘رهبری نتیجه‌بخش’ در وبسایت Harvard Business Review منتشر شد.
دانیل گلمن بر اساس یک مطالعه‌ی سه‌ساله بر روی بیش از ۳۰۰۰ مدیر، شش سبک رهبری متفاوت را شناسایی کرد:
- اجباری (یا دستوری)
- پیشتازانه
- نظاره‌گر
- پیوندجویانه
- دموکراتیک
- مربیگری
شش سبک رهبری
۱٫ رهبران دستوری، خواهان اطاعت فوری هستند.
به عبارت ساده، این سبک به این معنی است: ‘کاری را که من به تو می‌گویم انجام بده’.
این رهبران ابتکار عمل و خودکنترلی داشته و به سمت موفقیت پیش می‌روند. البته چنین رهبرانی تنها در زمان و مکان خاصی باید ظهور کنند. هر بحرانی نیاز به یک سبک رهبری دستوری، آرام و شفاف دارد. بااین‌حال، این سبک از رهبری هیچ‌کس را برای ابتکار و نوآوری ترغیب نمی‌کند و اغلب بر چگونگی احساس دیگران، تأثیر منفی می‌گذارد.
۲٫ رهبران پیشتاز به دنبال برتری و مدیریت خویش هستند.
این سبک را می‌توان در یک جمله این‌گونه خلاصه کرد: ‘همان‌طور که من انجام می‌دهم، انجام بده’.
یک رهبر پیشتاز به‌خوبی با نمونه دادن، رهبری می‌کند، اما این نوع رهبری تنها درصورتی‌که یک تیم، باانگیزه، متخصص و کاردان باشد، به‌خوبی جواب خواهد داد. این روش تنها برای مدتی بدون اینکه اعضای تیم در عملکرد خود ضعیف شوند، تحمل می‌شود. مانند یک رهبر دستوری، رهبران پیشتاز نیز ابتکار عمل و پیشروی به سمت موفقیت را به نمایش می‌گذارند اما به‌جای خودکنترلی این رهبران بر مبنای وجدان خود حرکت می‌کنند.
۳٫ رهبران نظاره‌گر افراد را به سمت یک چشم‌انداز سوق می‌دهند
این سبک را می‌توان این‌گونه خلاصه کرد: ‘با من بیا’.
این رهبران آرمانی بوده و این سبک از رهبری هنگامی‌که به یک چشم‌انداز جدید یا یک مسیر روشن نیاز دارید، مفیدترین سبک است. رهبران نظاره‌گر از اعتمادبه‌نفس و حس همدلی بالایی برخوردار بوده و مانند یک کاتالیزور افراد را جذب چشم‌انداز کرده و با آینده درگیر می‌کند.
۴٫ یک رهبر پیوندجویانه برای هماهنگی و ایجاد پیوند احساسی، ارزش قائل است.
رهبران پیوندجویانه باور دارند که ‘مردم مهم‌تر هستند’.
این رهبران حس همدلی و مهارت‌های ارتباطی قوی را به نمایش گذاشته و در ایجاد روابط، بسیار خوب عمل می‌کنند. هنگامی‌که یک تیم تجربه‌ی سختی داشته و نیاز به بهبود یا ایجاد انگیزه دارد، این سبک مناسب‌ترین سبک خواهد بود. این سبک چندان مبتنی بر هدف نیست، بنابراین هر فردی که از این سبک استفاده می‌کند باید مطمئن شود که سایرین متوجه هستند که هدف، هماهنگی تیم است و نه وظایف تعیین‌شده. بنابراین مشخص است درصورتی‌که بخواهید کاری را به سرانجام برسانید، این سبک نمی‌تواند به‌تنهایی برای مدت طولانی استفاده شود.
۵٫ یک رهبر دموکراتیک از طریق مشارکت، توافق ایجاد می‌کند.
رهبران دموکراتیک دائماً در حال پرسیدن این سؤال هستند: ‘شما چه فکر می‌کنید؟’.
این رهبران سطح بالایی از همکاری، رهبری تیم و مهارت‌های ارتباطی قوی را به نمایش می‌گذارند. این سبک از رهبری در ایجاد حس مالکیت برای یک پروژه به‌خوبی کار می‌کند، اما تا زمانی که یک نیروی حرکتی برای پروژه به وجود بیاید، این سبک می‌تواند پیشرفت آهسته‌ای به سمت اهداف ایجاد کند. هرکسی که مایل به استفاده از این سبک است، باید اطمینان حاصل کند که مدیران ارشد برای حضور در این فرآیند موافق بوده و درک می‌کنند که ممکن است ایجاد توافق عمومی نیز به زمان نیاز داشته باشد.
۶٫ یک رهبر مربی باعث پرورش افراد می‌شود.
عبارت مناسب برای این سبک رهبری این است: ‘امتحانش کن’.
رهبران با سبک مربیگری به افراد این امکان را می‌دهند که رویکردهای مختلف حل مسئله و دستیابی به هدف را با یک روش علنی امتحان کنند. یک رهبر مربی سطح بالایی از همدلی، خودآگاهی و مهارت در پرورش و پیشرفت افراد را به نمایش می‌گذارد. این سبک بخصوص زمانی که یک سازمان پیشرفت بلندمدت کارمندانش را موردسنجش قرار می‌دهد، سودمند است.
یک مدل جایگزین برای رفتارهای رهبری
مدل‌های زیاد دیگری برای رهبری وجود دارند. به‌عنوان‌مثال، ریچارد الیویر در کتاب خود با نام رهبری الهام‌بخش، یک مدل چهاربخشی از رهبری را به تصویر می‌کشد که با نتایج تجربی گلمن به‌خوبی هماهنگی دارد.
الیویر جهان را به انرژی‌های ایستا، پویا و زنانه و مردانه تقسیم می‌کند، به‌طوری‌که چهار توانایی بالقوه‌ی مثبت برای رهبری به وجود می‌آیند که از قرار زیر است:
- مردانه‌ی ایستا (‘پادشاه خوب’، یعنی دستور دادن و ارزش قائل شدن برای آن)
- زنانه‌ی ایستا (‘الهه‌ی مادر’، یعنی پرورش اطرافیان)
- مردانه‌ی پویا (‘جنگجو’، یعنی طرفداری از عمل و اقدام)
- زنانه‌ی پویا (‘زن شفابخش’، این جنبه در تغییرات دارای اهمیت است)
بااین‌وجود که این عناوین ممکن است خیالی به نظر برسند، می‌توانید به‌آسانی متوجه شوید که ‘پادشاه خوب’ با سبک دموکراتیک گلمن، ‘الهه‌ی مادر’ با سبک‌های مربیگری و پیوندجویانه، ‘جنگجو’ با سبک‌های دستوری و پیشتازانه و ‘زن شفابخش’ با سبک نظاره‌گر تناسب دارد.
توسعه سبک رهبری
هرکدام از ما یک سبک رهبری را ترجیح می‌دهیم که معمولاً سبکی است که در مواقع استرس به‌طور پیش‌فرض از آن استفاده می‌کنیم. یکی از راه‌هایی که می‌توانید از طریق آن متوجه شوید سبک پیش‌فرض شما چیست این است که به جملاتی که تحت استرس بیان می‌کنید دقت کنید. آیا می‌گویید ‘شما چه فکر می‌کنید؟’ یا ‘خب، کاری که من می‌گویم را همین حالا انجام می‌دهیم!’؟
مؤثرترین رهبران، تنها از یک سبک استفاده نمی‌کنند، بلکه آنها قادر هستند از یک سبک به سبک دیگر با انتخاب سبکی که با موقعیت متناسب است، تغییر رویه دهند.
زمانی که سبک ترجیحی خود را شناختید می‌توانید سبک‌های دیگر را نیز توسعه دهید. برای مثال، درصورتی‌که به‌طور طبیعی یک رهبر دموکراتیک یا پیوندجویانه هستید، ممکن است متوجه شوید که دستور دادن یا اقدام سریع در یک شرایط بحرانی برای شما سخت است. شما باید راهی برای اتخاذ سبک اجباری یا دستوری پیدا کنید به‌نحوی‌که برای شما مناسب باشد، شاید با تزریق کمی طنز به دستورات‌تان.
یکی از مزایای استفاده از چندین مدل جایگزین برای رهبری این است که ممکن است یکی از این مدلها به شما ایده‌ی واضح‌تری در مورد چگونگی حرکت از یک سبک به سبک دیگر بدهد. فرض الیویر این است که هِنریوی به‌عنوان یک رهبر درصحنه‌ی نمایش بین تمام سبک‌ها تغییر رویه می‌دهد. تحقیق درباره‌ی چگونگی کاری که او انجام می‌دهد می‌تواند یک تجربه‌ی خردمندانه و شگفت‌آور در رهبری روزمره باشد. فهمیدن این مطلب آسان است که حتی هِنری نیز باید برای توسعه‌ی سبک‌های رهبری خود فراتر از سبک ‘جنگجو’، به‌سختی تلاش می‌کرد.
سخن آخر
اگرچه بسیاری از افراد تصور می‌کنند که رهبری تنها یک مهارت کاری محسوب می‌شود، اما فرصت‌های بسیاری برای استفاده از سبک‌های رهبری در منزل نیز وجود دارند.
ممکن است خانوادهی شما نسبت به برخی از همکاران کم‌تحملتان مشاور امنتری برای آزمودن ایده‌های جدید باشند، به‌ویژه زمانی که سبکهایی را مورد آزمایش قرار می‌دهید که با طبیعت و ذات شما سازگار نبوده و بنابراین برای شما دشوار هستند.
پشتکار داشته باشید و توانایی رهبری خود را در موقعیت‌های امن، تقویت کنید، سپس به‌طورقطع متوجه خواهید شد که در موقعیت‌های واقعی به‌طور طبیعی و با اعتمادبه‌نفس در حال استفاده از مهارت‌های جدید خود هستید.